Zespół algodystroficzny (zespół odruchowej dystrofii współczulnej, zespół Sudecka) to rzadki zespół chorobowy wynikający z zaburzenia współczulnego układu nerwowego. Choroba powoduje ból, obrzęk, zaburzenia krążenia, zmiany troficzne skóry i osteoporozę w obrębie zajętej kończyny. W przebiegu zespołu algodystroficznego dochodzi do stopniowego niszczenia tkanek, a w ostateczności – całkowitego zaniku struktury kostnej oraz mięśni i zesztywnienia stawów.

Za przyczynę rozwoju zespołu algodystroficznego uważa się nieprawidłową aktywność nerwów współczulnych, które unerwiają daną kończynę. Najczęściej objawy choroby pojawiają się po urazach kończyn, zawale serca, udarze mózgu, stosowaniu leków (barbituranów, cyklosporyny A, leków przeciwgruźlicznych). Sam mechanizm powstawania choroby nie jest jednak znany. W przypadku 1/3 pacjentów nie udaje się ustalić przyczyny.

Choroba jest zdecydowanie częściej spotykana u kobiet niż mężczyzn i najczęściej występuje między 50. a 70. rokiem życia.

Jak objawia się zespół algodystroficzny?

W przebiegu zespołu algodystroficznego pacjenci zgłaszają wzmożoną wrażliwość na ucisk oraz zmiany temperatury otoczenia. Choroba upośledza również reaktywność na bodźce. Ponadto u pacjentów występują labilność emocjonalna, tendencja do stanów lękowych i depresji.

Rozpoznanie zespołu algodystroficznego należy ustalić biorąc pod uwagę następujące objawy:

• samoistny ból,
• bolesność uciskowa,
• fizykalne objawy zaburzeń w lokalnym krążeniu,
• nadmierna potliwość,
• miejscowa osteoporoza.

Występowanie już trzech z powyższych symptomów pozwala postawić diagnozę choroby. Objawy mogą mieć ponadto charakter wędrujący lub przybierać postać niepełnoobjawową. W praktyce klinicznej wyróżnia się trzy rodzaje algosdystrofii:

• odruchową,
• porażenną (po udarze),
• toksyczną (polekową).

Ponadto zespół przebiega w trzech fazach:

• hipertronicznej – pojawia się parzący ból, obrzęk, zaczerwienienie, wzmożone ocieplenie i potliwość skóry zajętej kończyny. Występuje ból sympatykotoniczny, który powoduje skurcz tętniczek i poskurczowe rozszerzenie naczyń włosowatych tętniczo-żylnych, co z kolei prowadzi do przekrwienia czynnego. Pacjenci skarżą się również na nadmierną tkliwość skóry, nadmierny porost włosów, ograniczone i bolesne ruchy w stawach;
• dystroficznej – ustępuje przekrwienie czynne, rozwija się przekrwienie bierne, zwiotczenie tętniczek u naczyń włosowatych. Nadal występuje ból, pojawia się sinica skóry, zanikowe zmiany skóry wraz z jej ochłodzeniem. Skóra jest cienka, chłodna i ma błyszczący wygląd. Obserwuje się także sztywność stawów, prosty lub plamisty zanik kości, zaniki mięśni tkanki podskórnej, kruchość paznokci;
• atroficznej – pojawiają się postępujące przykurcze palców, włóknienie rozcięgien torebek stawowych, skrócenia ścięgien, zanik tkanki podskórnej, skóra staje się sucha. Wszystkie objawy prowadzą do dysfunkcji kończyny, która przybiera wygląd szponowaty. Jednocześnie obserwuje się zmniejszenie lub ustąpienie bólu.

Jak rozpoznać chorobę i postawić diagnozę?

W rozpoznaniu zespołu algodystroficznego pomocne są: badanie scyntygraficzne kości w okresie 20 pierwszych tygodni, badanie rentgenowskie. W rozpoznaniu pomaga także stwierdzenie allodynii (ból nawet przy bardzo delikatnym dotyku) i/lub hiperpatii (silny długotrwały ból spowodowany działaniem powtarzającego się słabego lub umiarkowanego bodźca). Allodynię i hiperpatię uważane są za swoiste dla algodystroficznego, jednak nie występują w każdym przypadku choroby.

Leczenie zespołu algodystroficznego

Leczenie zespołu algodystroficznego zależy od etapu rozpoznania choroby i wymaga wdrożenia wielodyscyplinarnej współpracy. Podstawą leczenia jest fizjoterapia i ukierunkowane ćwiczenia chorej kończyny. Wdrażane są również leki ogólnoustrojowe, sympatektomia lub też stymulacja rdzenia kręgowego. Ze względu na ból konieczne może być również wdrożenie psychoterapii.

W praktyce klinicznej stosowane są również blokady nerwów obwodowych, podawanie doustnych środków analgetycznych. Mniejsze powodzenie mają leki takie, jak: kalcytonina, guenetydyna czy blokery kanału wapniowego. Standardowo w postępowaniu wykorzystuje się też środki przeciwzapalne oraz inhibitory COX-2.

W zakresie zabiegów fizjoterapeutycznych i manualnych stosowane są:

• ekspozycja na pole magnetyczne (magnetoterapia),
• krioterapia,
• diadynamik,
• terapia z użyciem prądów TENS czy lasera,
• ćwiczenia fizyczne,
• techniki energizacji mięśni,
• terapia powięziowa,
• suche igłowanie,
• kinesiotaping.

W drugiej fazie choroby włączane są już nieco agresywniejsze terapie tkanek, wykorzystujące działania z zakresu kinezyterapii.

Źródła:

1. 1. https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=84048