Mimo że wizyta u dentysty wielu osobom wciąż kojarzy się z bólem, nowoczesna stomatologia oferuje coraz skuteczniejsze metody jego minimalizowania. Jakie są przyczyny bólu w jamie ustnej? Czy można całkowicie wyeliminować dyskomfort podczas zabiegów? O współczesnych rozwiązaniach, mitach dotyczących znieczulenia i tym, jak dentyści radzą sobie z lękiem pacjentów, opowiada lekarz-dentysta Aleksandra Więtczak, specjalistka w dziedzinie stomatologii.

Aleksandra Więtczak, lekarz dentysta, absolwentka kierunku lekarsko-dentystycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Członek zespołu stomatologicznego kliniki L’experta.

Anna Łodzińska, Forum Terapii Bólu: Jakie są najczęstsze przyczyny bólu zębów?

Lek. dent. Aleksandra Więtczak: – Ból zęba może mieć wiele przyczyn, z których najczęstszą jest próchnica – bakteryjna choroba zakaźna. Bakterie, produkując kwasy, rozpuszczają twarde tkanki zęba. Nieleczona próchnica z czasem prowadzi do zapalenia miazgi zęba i narastających dolegliwości bólowych.

Niewłaściwa higiena jamy ustnej to kluczowy czynnik rozwoju środowiska infekcyjnego. Bakterie gromadzą się nie tylko na zębach, ale także na dziąsłach, doprowadzając rozwinięcia się stanu zapalnego, objawiającego się zaczerwieniem dziąseł, krwawieniem czy obrzękiem. Pacjenci często zgłaszają dolegliwości bólowe, które występują przy spożywaniu zimnych, ciepłych lub słodkich produktów. Tego rodzaju objawy są zazwyczaj wynikiem zwiększonej nadwrażliwości zębów.

Czy każdy ból zęba oznacza poważny problem stomatologiczny?

– Nie każdy ból zęba musi oznaczać poważny problem stomatologiczny, jednak wszelkie sygnały manifestujące ból powinny jak najszybciej zostać skonsultowane ze specjalistą. Ignorowanie bólu zęba może prowadzić do nawarstwiania problemów i poważniejszych dolegliwości.

Jak odróżnić ból spowodowany próchnicą od bólu wynikającego np. z nadwrażliwości zębów?

– Bardzo istotny w tym przypadku jest wywiad stomatologiczny. Informacje, które pacjent dostarcza na temat rodzaju, lokalizacji, czynników wywołujących, objawów towarzyszących oraz czasu trwania bólu, są kluczowe dla postawienia prawidłowej diagnozy. Ból spowodowany próchnicą zazwyczaj ma charakter ostry, silny i pulsujący. Może nasilać się w nocy, a jego lokalizacja dotyczy konkretnego zęba lub określonego obszaru jamy ustnej. Do objawów towarzyszących należą widoczny ubytek w zębie, obrzęk, pojawiające się przetoki.

Natomiast ból wywołany nadwrażliwością ma zwykle krótki, ostry charakter i jest często wywoływany przez dodatkowe bodźce, takie jak kontakt z zimnym, gorącym lub słodkim jedzeniem. Lokalizacja bólu może dotyczyć kilku zębów, a dolegliwości są krótkotrwałe i ustępują po usunięciu bodźca. Objawami towarzyszącymi mogą być odsłonięte korzenie zębów lub zęby, których korona nie jest całkowicie pokryta szkliwem.

Czy ból zęba może samoistnie ustąpić, czy zawsze wymaga interwencji dentysty?

– Ból  zęba może ustąpić samoistnie, ale nie oznacza to, że problem zniknął – wręcz przeciwnie, może się pogłębić. Ból jest sygnałem, którego nie należy lekceważyć.

W jaki sposób rozwija się ból w przypadku próchnicy?

– Wczesnym objawem próchnicy jest biała plama, która często nie powoduje żadnych dolegliwości. Niewłaściwa higiena jamy ustnej oraz brak regularnych wizyt u stomatologa sprzyjają rozwojowi bakterii, które rozpuszczają twarde tkanki zęba, docierając do głębszych warstw zęba. W miarę postępu próchnicy może wystąpić wrażliwość na zimno, ciepło oraz na słodkie i kwaśne pokarmy; ból w tym przypadku jest zazwyczaj łagodny i ustępuje po usunięciu czynnika drażniącego.

Jeśli próchnica pozostaje nieleczona, bakterie mogą przedostać się do miazgi zęba, bogatej w naczynia krwionośne i nerwy. W takim przypadku dolegliwości bólowe stają się intensywniejsze, mówimy wówczas o zapaleniu miazgi. Pacjenci skarżą się na ostry, pulsujący i przewlekły ból. Ignorowanie tych symptomów umożliwia dalsze rozprzestrzenianie się infekcji. W rezultacie pojawiają się obrzęki, ropnie oraz silny, nie do zniesienia ból, często towarzyszący objawom ogólnym, takim jak gorączka i ogólne złe samopoczucie.

Czym różni się ból związany z zapaleniem miazgi od bólu przy nadwrażliwości zębów?

– Ból związany z zapaleniem miazgi może być spowodowany nieleczoną próchnicą lub urazem zęba. Z czasem przybiera postać długotrwałego, ostrego i pulsującego dyskomfortu, który promieniuje do innych partii twarzy i głowy. Z kolei ból występujący przy nadwrażliwości zębowej pojawia się najczęściej w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne, takie jak zimne lub ciepłe pokarmy i napoje. Ma on charakter ostry, krótki i ustępuje po usunięciu czynnika wywołującego.

Jakie objawy wskazują, że ból może być związany z zapaleniem dziąseł lub paradontozą?

– Przede wszystkim kluczowa jest wizualna ocena dziąseł. Czerwone, obrzęknięte dziąsła, zwiększona wrażliwość, ból oraz dyskomfort podczas szczotkowania, a także krwawienie z dziąseł, mogą wskazywać na ich zapalenie. Zmiany w wyglądzie dziąseł powinny skłonić nas do szybkiej wizyty u stomatologa.

Objawy, które mogą sugerować parodontozę, obejmują m.in. recesję dziąseł – przemieszczanie się dziąseł w kierunku wierzchołka korzenia zęba, zwiększoną ruchomość zębów, nieprzyjemny zapach z ust.

Czy ból zęba może być spowodowany problemami ze stawem skroniowo-żuchwowym?

– Oczywiście, układ żucia funkcjonuje prawidłowo, gdy wszystkie jego elementy współdziałają ze sobą. Problemy, z którymi zgłasza się pacjent, należy rozpatrywać w sposób kompleksowy. Nieprawidłowe działanie stawu skroniowo-żuchwowego może prowadzić do problemów z zębami, a te z kolei mogą wpływać na funkcjonowanie stawu.

Jakie są skuteczne metody łagodzenia bólu zęba przed wizytą u dentysty?

– Jeżeli ból już wystąpił, możemy jedynie spróbować chwilowo go stłumić za pomocą leków przeciwbólowych, zanim udamy się na zaplanowaną wizytę u stomatologa. Należy jednak pamiętać, że aby pozbyć się problemu, należy wyeliminować przyczynę, konieczne jest więc wdrożenie odpowiedniego leczenia, dostosowanego indywidualnie do potrzeb danego pacjenta przez specjalistę. Z moich obserwacji i doświadczeń wynika, że pozytywne nastawienie do leczenia również ma istotny wpływ na jego efektywność.

Jakie nowoczesne metody leczenia bólu stosuje się w stomatologii?

– W celu skutecznego pozbycia się bólu, konieczne jest wdrożenie leczenia dostosowanego do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. W nowoczesnej stomatologii dostępne są różne metody łagodzenia dolegliwości bólowych.

Jednym z rozwiązań jest znieczulenie komputerowe, takie jak system Wand, które działa precyzyjnie i znacznie redukuje dyskomfort pacjenta. Inną metodą jest sedacja, która za pomocą środków uspokajających pozwala pacjentom zminimalizować stres związany z wizytą u dentysty.

Stomatologia to dziedzina, która dynamicznie się rozwija. Obecnie możemy korzystać z nowoczesnych technik laserowych czy metod wykorzystujących impulsy elektryczne do stymulacji nerwów, co przyczynia się do zmniejszenia odczuwania bólu.

Czy leczenie kanałowe jest zawsze konieczne w przypadku silnego bólu zęba?

– Jak już wspomnieliśmy, ból zęba może mieć różne przyczyny. Prawidłowo zebrany wywiad dostarcza lekarzowi dokładnych informacji na temat źródła bólu, co pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia i nie zawsze kończy się to leczeniem kanałowym.

Jakie środki znieczulające stosuje się w stomatologii, aby zminimalizować ból podczas zabiegów?

– W stomatologii mamy do dyspozycji wiele środków miejscowo znieczulających. Przy wyborze odpowiedniego preparatu kierujemy się inwazyjnością zabiegu oraz czasem działania, a przede wszystkim uwzględniamy stan zdrowia pacjenta, jego alergie, przewlekłe choroby oraz przyjmowane leki. Najczęściej stosowane środki znieczulające to artykaina, lidokaina i mepiwakaina. W każdym przypadku lekarz dąży do zapewnienia pacjentowi jak największego komfortu.

Czy ból zęba może promieniować do innych części twarzy, np. ucha lub głowy?

– Tak, ból zęba może promieniować do innych obszarów twarzy, co wynika ze złożonego układu nerwowego w tym rejonie. Ból związany z zębami w szczęce może być odczuwalny w okolicy skroni i czoła, natomiast ból zęba w żuchwie może promieniować do ucha lub w kierunku szyi.

Czy stres może powodować ból zębów? Jakie są mechanizmy tego zjawiska?

– Oczywiście, jest to dość powszechna przyczyna. Stres oraz związane z nim znaczne napięcie mięśniowe mogą prowadzić do nieświadomego zaciskania zębów, co wiąże się z bruksizmem. Osoba cierpiąca na bruksizm, wywierając nadmierną siłę na tkanki zębów i przyzębia, powoduje ich patologiczne ścieranie oraz inne konsekwencje, które objawiają się bólem.

Długotrwały stres może również osłabiać układ odpornościowy, zwiększając podatność na infekcje.

Stres wpływa także na nasze nawyki żywieniowe; często sięgamy po niezdrowe jedzenie, słodkie przekąski, gazowane napoje, a także zaniedbujemy dostarczanie ważnych składników odżywczych. Te zmiany w diecie mogą negatywnie wpływać na środowisko w jamie ustnej i zaburzać naturalną florę bakteryjną.

Jakie są najczęstsze błędy pacjentów, które prowadzą do bólu zębów?

– Brak regularnych wizyt u dentysty. Kontrole stomatologiczne są kluczowe dla wczesnego wykrywania problemów, takich jak próchnica czy choroby dziąseł. Bagatelizowanie objawów, takich jak ból zęba czy krwawienie dziąseł, może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych.

Zła higiena jamy ustnej. Mycie zębów co najmniej dwa razy dziennie, nitkowanie oraz stosowanie płynów do płukania jamy ustnej, jest niezbędna do utrzymania zdrowych zębów i dziąseł.

Niewłaściwa dieta, bogata w cukry i kwasy, może przyczyniać się do powstawania próchnicy, a nadmierne spożycie używek, takich jak alkohol czy tytoń, ma negatywny wpływ na zdrowie jamy ustnej.

Warto pamiętać, że zdrowie jamy ustnej ma wpływ na zdrowie ogólne. Choroby dziąseł mogą być powiązane z innymi schorzeniami, takimi jak choroby serca czy cukrzyca. Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań profilaktycznych i dbanie o regularne kontrole u dentysty.