Stres często towarzyszy dolegliwościom bólowym, a w wielu przypadkach może nasilać odczuwany ból, osłabiać skuteczność terapii, a także powodować rozwój nowych dolegliwości.

Stres jest naturalną reakcją organizmu na sytuacje życia codziennego. O niewielkim nasileniu może być mobilizujący i motywujący, jednak przewlekły stres może mieć negatywny wpływ na zdrowie.

Jak stres wpływa na odczuwanie bólu?

Podczas stresu w naszym organizmie zwiększa się poziom adrenaliny i kortyzolu, hormonów stresy. Zjawisko to przygotowuje nasz organizm do ataku lub ucieczki. Długotrwały stres może prowadzić do nadmiernego pobudzenia układu nerwowego i wzrostu napięcia mięśniowego. Istnieje kilka mechanizmów, poprzez które stres może nasilać dolegliwości bólowe

1. Napięcie mięśniowe – mięśnie często napinają się w sytuacjach stresowych, szczególnie w obrębie szyi, pleców i szczęki. Napięcie może zwiększać dolegliwości bólowe, powodować bóle głowy (migrena, napięciowe bóle głowy) czy kręgosłupa.
2. Hiperalgezja – zwiększona wrażliwość na ból – w sytuacjach stresowych, gdy dochodzi do produkcji kortyzolu i adrenaliny, początkowo ból może nie być odczuwany. Przewlekły stres powoduje jednak, że układ nerwowy staje się nadmiernie pobudzony, a to z kolei prowadzi do zwiększonej reakcji na bodźce bólowe.
3. Zmiany w układzie nerwowym – stres może prowadzić do dysfunkcji w układzie nerwowym, zwiększając aktywność receptorów bólowych. W efekcie ból odczuwany jest intensywniej, nawet przy niewielkich bodźcach (allodynia).
4. Osłabienie działania leków – kortyzol, który wydzielany jest w reakcjach stresowych, może zmniejszać skuteczność leków przeciwbólowych, co może znacznie wpłynąć na terapię.
5. Zaburzenia snu i zmęczenie – osoby odczuwające stres, szczególnie przewlekły, często borykają się z bezsennością. Brak regeneracji organizmu podczas snu dodatkowo nasila dolegliwości bólowe.
6. Zmiany hormonalne – wysokie poziomy kortyzolu mogą wpływać na stan zapalny w organizmie, co może zaostrzać dolegliwości bólowe.
7. Zmniejszona zdolność do radzenia sobie z bólem – stan psychiczny może znacznie obniżać zdolność do radzenia sobie z bólem, a to z kolei sprawia, że ból jest trudniejszy do zniesienia.
8. Stan umysłu i emocji – ból ma także komponentę psychosomatyczną, co oznacza, że u osób np. z depresją czy lękami, ból odczuwany jest silniej.

Stres w konkretnych zespołach bólowych

Stres, szczególnie chroniczny, jest niebezpieczny w przypadku wielu zespołów bólowych:

• Migrena – często stres jest czynnikiem wyzwalającym bóle w przebiegu migreny, nagły wzrost poziomu kortyzolu i adrenaliny może powodować skurcz naczyń krwionośnych mózgu, co prowadzi do ataku migrenowego.
• Fibromialgia – pacjenci z tym schorzeniem, które charakteryzuje się bólem mięśniowo-szkieletowym, mają wyższy poziom stresu, co nasila objawy choroby.
• Zespół jelita drażliwego (IBS) – stres może nasilać bóle brzucha i skurcze jelit.
• Bóle stawów i choroby reumatyczne – stres może nasilać objawy chorób takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy toczeń. Przewlekły stres powoduje wzrost cytokin zapalnych, które przyczyniają się do zaostrzenia stanów zapalnych w stawach, pogłębiając dolegliwości bólowe.
• Zespół bólu kompleksowego (CRPS) – stres może nasilać dolegliwości bólowe poprzez wzmacnianie reakcji zapalnych i nadwrażliwość układu nerwowego.

Jak zmniejszyć wpływ stresu na ból?

Ból i stres są ze sobą ściśle powiązane, dlatego tak ważne jest zrozumienie tego mechanizmu, by móc skutecznie zarządzać dolegliwościami bólowymi. Kontrolowanie stresu powinno być integralną częścią terapii. Skuteczne mogą być następujące metody:

• Techniki relaksacyjne – medytacja, joga, techniki oddechowe, słuchanie muzyki relaksacyjnej, progresywna relaksacja mięśniowa. Ćwiczenia relaksacyjne wpływają na rozluźnienie mięśni i obniżają poziom kortyzolu, a także poprawiają ogólny nastrój.
• Aktywność fizyczna – zmniejsza napięcie mięśni, a także wpływa na psychikę/ Ruch zmniejsza dolegliwości bólowe poprzez produkcję endorfin, poprawę jakości snu, regulację układu nerwowego. Zalecane formy aktywności to: spacery i nordic walking, joga i tai chi, pływanie. Osoby z przewlekłym bólem powinny wybrać aktywność dostosowaną do swoich możliwości, zaczynając od lekkich ćwiczeń i stopniowo zwiększając ich intensywność.
• Zarządzanie stresem:

– Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skuteczna metoda redukcji stresu i poprawy sposobu radzenia sobie z bólem. Pomaga zmienić negatywne schematy myślenia i zbudować zdrowsze nawyki.

– Trening uważności (mindfulness) – uczy akceptacji bólu i kontrolowania reakcji emocjonalnych na stres.

– Techniki wizualizacji – wyobrażanie sobie pozytywnych obrazów lub miejsc, które przynoszą ulgę, może zmniejszać percepcję bólu.

– Unikanie nadmiernej koncentracji na bólu – nadmierne skupianie się na dolegliwościach może pogłębiać ich odczuwanie. Warto znaleźć pasję, hobby lub inne zajęcia odwracające uwagę.

• Odpowiednia dieta – jedzenie ma ogromny wpływ na poziom stresu i ból przewlekły. Abu zmniejszyć jego skutki warto wdrożyć dietę bogatą w magnez, kwasy omega-3. Należy również unikać nadmiaru cukru i kofeiny, które podnoszą poziom kortyzolu i sprzyjają napięciu mięśniowemu.
• Zdrowy sen – sen jest kluczowy dla regeneracji układu nerwowego i zmniejszenia percepcji bólu. Dlatego warto zadbać o stały rytm snu, wygodne miejsce do spania i techniki relaksacyjne przed snem. Należy również unikać ekranów przed snem, kofeiny i alkoholu wieczorem, co może utrudniać zasypianie i pogarszać jakość snu.

Źródła: neuro-rehab.pl, krzysztoftobiaszewski.pl