Ból przewlekły jest jednym z najtrudniejszych do leczenia problemów medycznych, a jego obecność może znacząco obniżać jakość życia pacjenta. W przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi wystarczającej ulgi, lekarze sięgają po bardziej zaawansowane, inwazyjne techniki, w tym metody chirurgiczne. W artykule przyjrzymy się najważniejszym technikom chirurgicznym stosowanym w leczeniu bólu przewlekłego, takim jak: blokady nerwów, neurostymulacja, ablacja nerwów, a także implantacja pomp infuzyjnych.

Wprowadzenie do chirurgicznych metod leczenia bólu

Zastosowanie chirurgicznych metod w leczeniu bólu sięga XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy zaczęto stosować blokady nerwów jako formę przerwania przewodnictwa bólowego. Od tego czasu rozwinięto szereg technik, które pozwalają na selektywne i precyzyjne działanie na układ nerwowy. Wiele z tych metod koncentruje się na przerwaniu lub modulacji sygnałów bólowych, które są transmitowane do mózgu, co skutkuje zmniejszeniem odczuwania bólu.

Blokady nerwów

Blokady nerwów są jedną z najstarszych i najbardziej znanych metod leczenia bólu. Polegają na czasowym lub trwałym przerwaniu przewodzenia impulsów bólowych przez podanie środka znieczulającego lub substancji niszczącej włókna nerwowe. Stosuje się je zarówno w celach diagnostycznych, jak i terapeutycznych, szczególnie w leczeniu bólu nowotworowego oraz neuropatycznego. Istnieje wiele technik blokad nerwowych, w tym blokady punktów spustowych, zwojów nerwowych czy blokady splotów autonomicznych. Przykładem jest blokada zwoju gwiaździstego, stosowana w przypadku bólu nowotworowego w obrębie szyi i głowy.

Radiofrekwencyjna ablacja nerwów

Radiofrekwencyjna ablacja (RFA) to technika, która polega na selektywnym niszczeniu włókien nerwowych za pomocą fal radiowych o wysokiej częstotliwości. Dzięki tej metodzie możliwe jest trwałe zniszczenie wybranych nerwów odpowiedzialnych za przewodzenie bólu, co zmniejsza jego odczuwanie na dłuższy czas. RFA jest szczególnie skuteczna w leczeniu bólu stawów kręgosłupa, w tym bólu wywołanego zespołem stawów krzyżowo-biodrowych. Zaletą tej metody jest precyzja działania, co minimalizuje ryzyko uszkodzenia innych struktur nerwowych. Jednym z głównych zastosowań jest leczenie zespołu facetowego, który jest częstą przyczyną bólu kręgosłupa u osób starszych.

Neurostymulacja 

Neurostymulacja, zwana także stymulacją rdzenia kręgowego (SCS, ang. Spinal Cord Stimulation), to nowoczesna metoda leczenia bólu przewlekłego, polegająca na implantacji elektrody, która emituje impulsy elektryczne zakłócające sygnały bólowe przekazywane przez rdzeń kręgowy do mózgu. Proces ten nie eliminuje bólu, lecz zmienia jego odczuwanie na bardziej znośne, często jako uczucie mrowienia lub ciepła. Metoda ta jest skuteczna głównie w leczeniu bólu neuropatycznego, w tym bólu fantomowego, neuropatii cukrzycowej oraz zespołów bólu korzeniowego po operacjach kręgosłupa (failed back surgery syndrome, FBSS). Przed podjęciem decyzji o implantacji stymulatora rdzenia, pacjenci poddawani są testom próbnej stymulacji, aby ocenić efektywność metody.

Zastosowanie pomp infuzyjnych w leczeniu bólu

Implantacja pomp infuzyjnych to kolejna zaawansowana metoda stosowana u pacjentów z przewlekłym bólem, zwłaszcza u osób z bólem nowotworowym, który nie reaguje na standardowe leczenie farmakologiczne. Pompy te pozwalają na podawanie małych dawek leków (najczęściej opioidów) bezpośrednio do przestrzeni podpajęczynówkowej rdzenia kręgowego, co zwiększa ich skuteczność przy jednoczesnym zmniejszeniu działań niepożądanych. Tego typu leczenie wymaga stałej opieki specjalistycznej i regularnych wizyt kontrolnych w celu oceny efektywności terapii oraz stanu technicznego urządzenia.

Neurochirurgia funkcjonalna w leczeniu bólu

Neurochirurgia funkcjonalna, obejmująca zabiegi takie jak cordotomia czy rizotomia, jest stosowana głównie u pacjentów cierpiących na ból nowotworowy oporny na inne formy terapii. Cordotomia polega na przerwaniu szlaków bólowych w rdzeniu kręgowym, co prowadzi do zniesienia bólu w dolnych partiach ciała. Rizotomia, z kolei, jest procedurą niszczenia korzeni nerwowych w celu przerwania przewodnictwa bólowego. Obie metody są stosowane rzadko, głównie u pacjentów z bólem niekontrolowanym farmakologicznie lub innymi technikami.

Nowoczesne techniki neuroablacyjne

Nowoczesne techniki neuroablacyjne, takie jak chemiczna ablacja nerwów, stosują środki chemiczne do trwałego niszczenia włókien nerwowych. Metoda ta jest wykorzystywana u pacjentów z bólem nowotworowym, którzy nie mogą poddać się innym formom leczenia. Substancje takie jak alkohol etylowy lub fenol są wstrzykiwane bezpośrednio do zwoju nerwowego, co prowadzi do jego trwałej destrukcji i zniesienia bólu. Procedura ta jest wysoce skuteczna, jednak wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak uszkodzenie sąsiadujących tkanek.

Podsumowanie

Chirurgiczne metody leczenia bólu, w tym blokady nerwów, neurostymulacja, ablacja oraz implantacja pomp infuzyjnych, stanowią istotny element współczesnej medycyny bólu. Ich skuteczność została potwierdzona w wielu badaniach klinicznych, szczególnie u pacjentów z bólem przewlekłym, który nie odpowiada na tradycyjne leczenie farmakologiczne. Jednakże, każda z tych metod wiąże się z ryzykiem powikłań, dlatego decyzja o ich zastosowaniu powinna być podejmowana po dokładnej ocenie stanu pacjenta oraz konsultacji z zespołem specjalistów.

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/bol/wytyczne/205654,przewodnik-leczenia-bolu-metody-inwazyjne-wleczeniu-bolu-przewleklego
2. http://pokonajbol.pl/jak-radzic-sobie-z-bolem/metody-chirurgiczne/
3. https://podyplomie.pl/zyciebezbolu/posts/1269.metody-zabiegowe-leczenia-bolu?srsltid=AfmBOoq4wBlfLR5TGJLbLH_NncjaieXHxM1vTMJvhxvf8ZTyXNUH5sfQ