Czy leczenie ortodontyczne musi boleć? To pytanie zadaje sobie wielu pacjentów, którzy decydują się na założenie aparatu. Choć dyskomfort jest częścią tego procesu, nowoczesna ortodoncja dąży do minimalizowania bólu i zwiększenia komfortu pacjentów. W rozmowie z Kamilą Wasiluk – ortodontą wyjaśniamy, skąd bierze się ból, jak długo trwa i jak skutecznie sobie z nim radzić.

Kamila Wasiluk – lekarz stomatolog, ortodonta (Master of Science in Orthodontics). Współwłaścicielka warszawskiej kliniki L’experta (www.lexperta.pl), w której prowadzi swoją praktykę lekarską. Obecnie kieruje doświadczonym zespołem lekarzy ortodontów, dentystów i asystentek stomatologicznych. Autorka bloga Mama Ortodonta (www.mamaortodonta.pl). Leczy z wykorzystaniem najnowocześniejszych technik ortodontycznych, pozwalających uzyskać jak najlepsze i trwałe efekty terapii, skupiając się na holistycznym podejściu do pacjenta.

Anna Łodzińska, ForumTerapiiBólu.pl: Czy leczenie ortodontyczne zawsze wiąże się z bólem?

Lek. Kamila Wasiluk: – Wszystko zależy od osoby, która poddaje się takiemu leczeniu, a kluczową rolę odgrywa indywidualny próg odczuwania bólu. Warto zaznaczyć, że oddziaływanie na zęby wiąże się z dość specyficznym rodzajem dyskomfortu. Leczenie ortodontyczne polega na wywieraniu określonej siły na zęby, co powoduje ich stopniowe przesuwanie. W zależności od pacjenta odczucia mogą się różnić – od lekkiego dyskomfortu po wyraźny ból. Warto dodać, że ból towarzyszący leczeniu ortodontycznemu jest inny niż ten związany z próchnicą.

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu podczas noszenia aparatu?

– Największy wpływ na odczuwanie bólu ma łuk (drut), który generuje siły działające na zęby. Warto jednak zaznaczyć, że siły te są stopniowo zwiększane. Z jednej strony organizm stopniowo się do nich przyzwyczaja, z drugiej – aktywacja aparatu nie jest od razu bardzo intensywna. Co więcej, warto zaznaczyć, że nie zawsze ból obejmuje wszystkie zęby. Czasami może dotyczyć jednego zęba lub określonej ich grupy. Jest to kwestia bardzo indywidualna, zależna między innymi od etapu leczenia i stopnia aktywacji aparatu.

Największy dyskomfort pacjenci odczuwają na początku, tuż po założeniu aparatu, kiedy jama ustna musi się również przyzwyczaić do obecności nowego elementu. Wizyty kontrolne odbywają się – w zależności od przypadku – co 4 do 8 tygodni. Po każdej takiej wizycie pacjent może odczuwać dyskomfort przez około tydzień, natomiast kolejne tygodnie zwykle mijają bez większych dolegliwości.

Warto pamiętać, że oprócz sił działających na zęby, aparat ortodontyczny może powodować inne dolegliwości, takie jak ból wynikający z otarć śluzówki czy podrażnień języka.

Jakie są najlepsze sposoby na złagodzenie bólu po założeniu aparatu?

– Oczywiście w tym okresie warto się wspierać. Tak jak wspominałam, najtrudniejszy jest czas adaptacji, zwłaszcza w pierwszych dniach po założeniu aparatu. Z jednej strony aparat wywiera siłę na zęby, co powoduje ich tkliwość i ból, a z drugiej – organizm musi się przyzwyczaić do obecności czegoś nowego w jamie ustnej. Mózg reaguje na tę zmianę w specyficzny sposób – odczuwamy, że „coś jest inaczej”, co dodatkowo potęguje uczucie dyskomfortu.

Dla organizmu to pewnego rodzaju szok, dlatego jeśli ten dyskomfort utrudnia codzienne funkcjonowanie – w pracy, w szkole czy podczas innych aktywności – zaleca się stosowanie środków przeciwbólowych. Z mojego doświadczenia wynika, że większość pacjentów dobrze radzi sobie z tym etapem i ból nie jest na tyle intensywny, by znacząco przeszkadzał. Jednak w sytuacjach, gdy pojawiają się dodatkowe dolegliwości, takie jak ból głowy czy napięcie mięśniowe po założeniu aparatu, środki przeciwbólowe, dostępne bez recepty mogą przynieść ulgę.

Warto również dodać, że dieta, zwłaszcza na początkowym etapie leczenia ortodontycznego, odgrywa istotną rolę. Zaleca się unikanie twardych pokarmów, takich jak orzechy czy surowe warzywa, ponieważ mogą one powodować dodatkowy dyskomfort lub uszkodzić aparat.

W pierwszych dniach po założeniu aparatu najlepiej stosować miękką dietę, obejmującą np. jogurty, papki, zupy krem, co ułatwia jedzenie i minimalizuje podrażnienia.

Która grupa pacjentów jest trudniejsza do leczenia: dzieci czy osoby dorosłe?

– Moim zdaniem dorośli, szczególnie młodzi dorośli, którzy są bardzo wrażliwi i nadmiernie się wszystkim przejmują, odczuwają ból ortodontyczny bardziej intensywnie. Uważam, że dzieci są najmniej wrażliwe na ból, ponieważ szybciej się adaptują i nie nastawiają się z góry na to, że coś będzie je bolało.

Co więcej, dzieci znajdują się w okresie wzrostu, co sprzyja łatwiejszemu przeprowadzeniu leczenia ortodontycznego. U osób dorosłych zazwyczaj stosuje się aparaty stałe, które są bardziej odczuwalne, ponieważ siły działające na zęby są w ich przypadku mocniejsze.

Czy określone typy aparatów (np. stałe, ruchome, nakładki Invisalign) powodują mniejszy lub większy ból?

– Współczesna ortodoncja dąży do stosowania jak najdelikatniejszych sił, aby wywołać kontrolowany ruch zębów. Zaleca się używanie niewielkich sił przez dłuższy czas, co jest bardziej komfortowe dla pacjenta.

Już jakiś czas temu wprowadzono aparaty z zamkami samoligaturującymi, które działają z mniejszą siłą, co znacząco redukuje odczuwany dyskomfort.

Myśląc o aparacie stałym, wiele osób wyobraża sobie tradycyjny model z kolorowymi gumkami – to starszy typ aparatu, który wciąż jest stosowany. Jednak nowoczesne aparaty samoligaturujące stanowią lepsze i bezpieczniejsze rozwiązanie dla pacjenta, oferując większy komfort i skuteczność leczenia. Ponadto, obecnie mamy do dyspozycji łuki niklowo-tytanowe, które również działają z bardzo delikatnymi siłami. Dzięki swoim właściwościom elastycznym umożliwiają stopniowe i łagodne przesuwanie zębów, co dodatkowo zmniejsza dyskomfort odczuwany przez pacjenta.

Jak długo odczuwalny jest ból?

– Najczęściej po wizycie kontrolnej lub założeniu aparatu przez pierwsze 2–3 godziny nie odczuwamy żadnego bólu. Tkliwość zębów narasta w ciągu doby i może utrzymywać się przez około 5-7 dni.

Czy długotrwały ból może być oznaką powikłań?

– Oczywiście długotrwałego bólu nie można bagatelizować, zwłaszcza jeśli dotyczy on jednego lub kilku zębów, ponieważ przyczyny mogą być różne. Czasami problem jest prozaiczny, na przykład wysunięty drut, który uciska określoną część zęba.

Jeśli ból występuje w jednym zębie lub w kilku sąsiadujących ze sobą zębach, warto sprawdzić, czy nie doszło do powikłań w leczeniu ortodontycznym, takich jak obumarcie miazgi. Każdy niepokojący ból należy skonsultować ze specjalistą i nie wolno go lekceważyć

Czy to prawda, że ból oznacza, że aparat działa skutecznie?

– Absolutnie. Przede wszystkim wszystko zależy od indywidualnego progu bólu. Warto zaznaczyć, że brak bólu nie oznacza, że leczenie nie działa. Co więcej, staram się stosować jak najmniej inwazyjne siły, ale na tyle skuteczne, aby osiągnąć zamierzony efekt.