Ból podczas stosunku, choć wciąż traktowany w wielu kręgach jako temat tabu, dotyka wielu osób i ma różnorodne przyczyny – od fizycznych po psychiczne. Często nie jest to tylko chwilowe niekomfortowe uczucie, ale problem, który wpływa na życie intymne i emocjonalne partnerów.

Łukasz Ciastoń, specjalista położnictwa i ginekologii. Ukończył studia na kierunku lekarskim na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu oraz podyplomowe studia na kierunku seksuologia kliniczna na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ekspert Fundacji sexed.pl, zajmującej się propagowaniem edukacji seksualnej w Polsce. Specjalizuje się przede wszystkim w diagnostyce i leczeniu zachowawczym endometriozy oraz ginekologii regeneracyjnej. Aktywnie uczestniczy w edukacji kobiet w przestrzeni internetowej, prowadząc profil na Instagramie @doktor_ciaston, zachęcając do regularnych badań.

Anna Łodzińska: Jakie są najczęstsze przyczyny bólu podczas stosunku seksualnego u kobiet i mężczyzn?

Lek. Łukasz Ciastoń: – Bolesne współżycie, czyli tzw. dyspareunia, znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Wśród przyczyn bólu u mężczyzn wymienić trzeba przede wszystkim wady anatomiczne, takie jak stulejka, krótkie wędzidełko czy spodziectwo. Sytuacje nagłe to między innymi załupek, czyli zaciśnięcie się na żołędzi zbyt wąskiego napletka, przedłużony wzwód zwany priapizmem oraz skręt jądra. U kobiet dyspareunię podzielić możemy na powierzchowną lub głęboką, w zależności od tego, gdzie występuje ból. Świąd, pieczenie, ból czy dyskomfort w okolicy sromu i pochwy stanowią dyspareunię powierzchowną. Jeśli dolegliwości pojawiają się w obrębie miednicy, podbrzusza czy okolicy kręgosłupa, mówimy o dyspareunii głębokiej. Przyczyn bólu u kobiet jest bardzo dużo. Do najczęstszych należą stany zapalne, endometrioza, guzy miednicy takie jak mięśniaki czy torbiele jajników, zespół przekrwienia biernego miednicy, zwiększone napięcie mięśni dna miednicy. Do przyczyn bólu powierzchownego zaliczyć możemy zmiany zapalne, podrażnienia kontaktowe, pochwicę czy choroby sromu, takie jak liszaj twardzinowy i wulwodynia. Jedną z częstszych przyczyn bólu u kobiet, o której zdecydowanie wspomina się za rzadko jest menopauzalny zespół moczowo-płciowy. Zmiany zanikowe pojawiające się w obrębie okolic intymnych są bardzo często przyczyną dolegliwości bólowych podczas współżycia. Bardzo często dolegliwości bólowe związane są także z blizną po nacięciu krocza. Niestety kobiety często wstydzą się mówić o swoich problemach w gabinecie lekarskim.

Czy są różne typy bólu podczas stosunku? Jakie dolegliwości najczęściej zgłaszają pacjenci?

– Ból w trakcie stosunku może mieć różny charakter. Kobiety najczęściej odczuwają świąd, pieczenie, dyskomfort, ucisk, czy kłujący lub tępy ból w różnych okolicach.

Czy ból podczas stosunku zawsze oznacza problem fizyczny, czy może mieć również podłoże psychologiczne?

– Część z wcześniej wymienionych przeze mnie przyczyn bolesnych stosunków może mieć podłoże psychiczne, dlatego jednym z elementów diagnostyki i leczenia dolegliwości bólowych jest konsultacja seksuologiczna.

Jakie badania diagnostyczne są zwykle zalecane w przypadku zgłaszania bólu podczas stosunku?

– Kobieta, która odczuwa ból w trakcie stosunku w pierwszej kolejności powinna udać się do ginekologa, który zbierze dokładny wywiad i wykona badanie ginekologiczne oraz USG w celu potwierdzenia lub wykluczenia zmian w obrębie narządu rodnego. W zależności od wyniku badania zlecone będą dalsze konsultacje i badania lub włączone będzie odpowiednie leczenie.

Jakie zaburzenia ginekologiczne najczęściej powodują ból podczas penetracji?

– Najczęstszymi przyczynami bólu w trakcie współżycia są endometrioza, menopauzalny zespół moczowo-płciowy, infekcje, ból blizny po nacięciu krocza, pochwica i wulwodynia.

Czy suchość pochwy jest częstą przyczyną bólu u kobiet? Jakie są sposoby jej leczenia?

– Oczywiście. Suchość pochwy może pojawiać się w różnych sytuacjach, zwłaszcza w trakcie infekcji, długotrwałej antykoncepcji hormonalnej, karmienia piersią oraz po menopauzie. Kobiety doświadczające suchości odczuwają znaczny dyskomfort w trakcie współżycia.

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu u mężczyzn podczas stosunku?

– Ból u mężczyzn pojawia się znacznie rzadziej niż u kobiet. Najczęściej powodowany jest przez infekcje, zapalenie cewki moczowej lub prostaty, urazy czy stulejkę.

Czy ból może być spowodowany infekcjami lub stanami zapalnymi? Jeśli tak, jak rozpoznać i leczyć te przypadki?

– Tak, infekcje to bardzo częsta przyczyna bólu i dyskomfortu w trakcie stosunku. W celu rozpoznania infekcji i prawidłowego leczenia, należy udać się do lekarza, który zbada, w razie potrzeby zleci dodatkowe badania i włączy odpowiednie leczenie.

Czy ból podczas stosunku może być wynikiem wcześniejszych traum, np. przemocy seksualnej? Jakie podejście powinno być stosowane w takich przypadkach?

– Tak, traumy z przeszłości mogą być przyczyną dolegliwości bólowych. W takich sytuacjach konieczna jest współpraca różnych specjalistów, najczęściej ginekologa, seksuologa i fizjoterapeutki uroginekologicznej.

Jakie zmiany stylu życia mogą pomóc w zmniejszeniu bólu, np. zmiana diety, stosowanie odpowiednich lubrykantów, czy inne nawyki?

– Warto pamiętać o właściwej higienie okolic intymnych. Do mycia używać tylko delikatnych, neutralnych środków do higieny intymnej, unikać mydeł zapachowych. Bardzo istotny jest kierunek podmywania – od przodu do tyłu, nieodwrotnie. Należy unikać długich kąpieli w wannie oraz irygacji, które mogą zaburzyć naturalną florę oraz pH pochwy. Warto nosić przewiewne ubrania oraz bawełnianą bieliznę. Niezalecane jest również noszenie wkładek higienicznych na co dzień. Jeśli pojawia się problem z suchością, można korzystać z lubrykantów oraz preparatów z kwasem hialuronowym, w postaci żeli lub globulek, dostępnych bez recepty w aptece.

Czy są jakieś innowacyjne terapie lub techniki, które zyskują popularność w leczeniu tego problemu?

– W ostatnim czasie coraz większą popularność zyskuje tzw. ginekologia regeneracyjna. Metody takie jak iniekcje osocza bogatopłytkowego, kwasu hialuronowego, laseroterapia czy radiofrekwencja pomagają kobietom w przywróceniu komfortu intymnego. Z zabiegów tych skorzystać mogą przede wszystkim pacjentki doświadczające suchości pochwy, problemów z osiągnięciem orgazmu, obniżonego libido, dyskomfortu lub bólu w trakcie stosunku, wysiłkowego nietrzymania moczu o niewielkim nasileniu czy bolesności blizn po porodach. W ostatnich latach popularność zyskuje także fizjoterapia uroginekologiczna, o której kobiety wciąż wiedzą zbyt mało.

Jakie rady miałby Pan dla pacjentów, którzy czują wstyd lub obawę przed rozmową o swoich problemach intymnych z lekarzem?

– Warto uświadomić sobie, że problemy intymne dotykają bardzo wielu pacjentów. Lekarz nie będzie oceniać tych objawów, jest on także zobowiązany do zachowania tajemnicy lekarskiej. Warto przed wizytą zanotować sobie wszystkie dolegliwości, by o niczym w trakcie wizyty nie zapomnieć. W przypadku problemów z rozpoczęciem rozmowy na ten temat warto zacząć rozmowę ogólnie, wtedy lekarz dopyta o szczegóły. W przypadku, gdy nie czujemy się komfortowo w obecności danego lekarza, mamy prawo do zmiany na innego, przy którym będziemy mogli bardziej się otworzyć.

Jakie kroki powinien podjąć pacjent, jeśli doświadcza bólu podczas stosunku? Kiedy należy zgłosić się do specjalisty?

– Pewne rzeczy trzeba powiedzieć wprost. Seks ma nam sprawiać przyjemność. Ból nie jest normą. Każdy przypadek dolegliwości bólowych lub dyskomfortu w trakcie współżycia należy skonsultować z lekarzem. Trzeba mówić o tym otwarcie. Tylko w ten sposób będziemy w stanie uzyskać pomoc w poprawie własnego komfortu życia intymnego.